|
Oratio in
inauguriando colloquio quod inscribitur
COMPITA
LITTERARUM, SCIENTIARUM RELIGIONUMQUE
IN EUROPA
NEOLATINA
SIVE
HERCULES
NEOLATINUS
(Interf�rences
culturelles en Europe N�o-latine),
Debrecini
die I mensis Septembris anno MMV habita
Dominae Dominique,
Professores Illustrissimi et Clarissimi, corona omni laude digna!
Vobis omnibus
Nomine Societatis Studiis Neo-Latinis in Hungaria Provehendis et Societatis
Studiis Antiquitatis in Hungaria Colendis salutem plurimam dico et nostris
laboribus communibus eventus prospera fortuna secundos respondendos
maxime opto.
Colloquium nostrum inscribitur "Hercules
Neolatinus", quod nobis propositum est compita currentium culturae
humanae litteris Latinis expressae confluentium et in Europa et in regione
Danubiana demonstrare. Nam litterae Europaeae mundanaeque nostrae et
studia bonarum artium similia esse Herculi videntur, qui secundum fabulam
in bivio conlocatus viam virtutum asperiorem ingredi voluit, non viam
vitiorum faciliorem et magis apertam. Ita denique Hercules caelesti
munere dignus erat, velut litterae Neo-Latinae ipsae quasi semper viam
virtutum aeternarum ingressae sunt etiam nos cunctos semper ad astra
elevantes. Quid nunc utilius reperitur? Nunc in rebus arduis cum inter
duo morum ordines conlocati sumus hoc est inter mundum gentium variarum
et globum amplissimis impensis multinationalibus uniendum velut oecumenen
ex sui similibus partibus efficiendam in qua virtutes moraliter olim
aeternae aestimatae despici videntur. Humanitates enim pariterque litterae
classicae bonaeque artes una cum iure gentium nec non dignitate feminarum
hominumque disciplinarum maxime peritorum contemnuntur, consumptionis
tamen appetitiones velut regulae normaeque morum ad vitam quotidianam
agendam adhibentur et principia lucri magna cum aviditate quaerendi
et quaestuum summa cum avaritia faciendarum necnon copiarum in rebus
materialibus repetundarum spiritualitatem omnem et tranquillitatem animi
periculose magnopere superant consilio, prudentia et fide pariter neglectis.
At quisquis normam mercati legem solam debere esse contendit, turpi
itaque silentio premit veritatem et humanitatem erudiendam coercet,
is una fateatur: se in summum discrimen genus humanum totum adducere
velle. Sic necesse est, ut societas nostra in perniciem praeceps ruat.
Excaecant enim privatae publicaeque cupiditates negotiorum internationalium
oculos nostros, ne videant e proximo vestigio et in natura ambiente
et in principiis moralibus praecipitia populorum tantum in industria
et in mercatura excellentium, animi tamen vilium. Illud itaque
consilium reiciendum fore censeo, ex quo amplius malum atque utilitas
vera exspectatur. Ex his omnibus conicere licet quam metuenda civilisationi
nostrae imminere possit tempestas, si solum domibus mercatoriis internationalibus
multinationalibusque et imperiis tantum rebus materialibus et armis
praepotentibus dominatio per orbem terrarum concedatur et quisque pravis
principiis abreptus atque ab omni prorsus affectu homine digno alienus
turpi libidini pareat et naturalem aequitatem excedat? Teste enim Tacito:
perdere multi sciunt, donare nesciunt. Nunc cum quinquennio ante saeculum
novum et millennium novum fortasse aevum mundialisationis iniimus et
interea serpit malum, quod perverse fovet corpori, et homines plerique
per avaritiam pecuniis auctam rigidi videntur et sordidi, tunc Neo-Latinitas
praecipue non est neglegenda, quia quaedam immortalitas animi desideratur
et quia ad illam Latinitas ipsa viva multum conferre potest hereditate
Antiquitatis Christianitatisque et dignitate hominum sicut animalium
intellegentium conservata et pariter terminologia disciplinarum scientiarumque
sine confusione linguarum Babylonica elaborata. Denique totam de rebus
simplicibus imaginem delineatam rhetorica Latina, optimi pictoris instar,
colorum varietate hominibus in arte litteraria subtilibus convestire
potest. Nunc maxime necessaria sunt: ingenii acies, consiliorum maturitas
pacisque artes quae iuncta auctoritatem creant manui doctorum hominum
electae. Quoties temere in pericula ruentem humanitas docta protexit?
Eam ob causam tanta patrimonii Graeco-Latinitatis cura tenemur, ut auctoritati
generis humani ornamento fore putemus hodiernam electorum hominum manum
foventium linguae Latinae virorum mulierumque fidei concredi. Tanti
nempe generis humani salutis interest habere professores in quibus virtutes
immortales cum scientia ex aequo certent et qui singulari sapientia
praediti etiam homines utilitate seductos voluptatibusque deditos et
vana spe alitos et fugientis fortunae sequaces et palude vanitatum submersos
ad altiorem Spiritualitatem et ad affectus humanos verbis sinceris,
puris honestisque efferendos ac ad integritatem animi sine simulatione
in vita sociali accommodandam reducere possint operibus virtutibusque
aliarum gentium quam plurium communi saluti bonoque adhibitis. Non est
peritus nauclerus, qui furentibus ventis gubernaculum committit artis
nauticae ignaris. Magni itaque refert, ut a maioribus nostris acceptam
lucem in tenebras hodierni materialismi modernas convertamus respicientes
bonum communem ut finem omnium bonorum. Ergo paucis verbis monitos eos
volo quorum curae homines, qui litteris eminere student, causa informandi
committuntur, ne popularium immo vulgarium adulatorum, qui rebus materialibus
genus nostrum false decipiunt, morem secuti sint, sed sint memores Apellis
celeberrimi pictoris, qui quidquid pingebat, omnium oculis expositum
esse voluit, ut transeuntes et materiem corporis et aequo modo spiritualitatem
animi visu menteque acciperent. Quamobrem nos ipsi colloquio nostro
complectamur virtutes antiquas etiam hoc die valentes, ut Hercules in
bivio hodierni illas consequi possint quam frequentiores; itidem demonstremus
vitia a quibus sibi cavere illos oportet, ut Latinitas viva generi humano
toti nunc et semper felicitatem pariat, quod hoc est regula ad salutem
communem servandam vere utilis et in democratia vera id est populo utili
et in mundo humanitatis optime eruditae vivente in robore suae maturitatis
nec non in pace semper exoptata et nunc inauguranda. Virtutis enim praemium
est dominium sublimitatis excelsitatisque potestati suae capiendum.
Sic commoda spiritualitatis nunquam seiunguntur a rerum quotidianarum
commodis, quamquam bene scio Diogenis lucerna non raro opus esse, quia
multi sublestum deliciis animum habere videntur. Sed ipse Atlas in auxilium
vocavit Herculem. Cur igitur mundus noster ad unitatem contendens non
poscat studia Neo-Latina in visceribus amplas facultates possidentia
ad fines suos intentione virtuali transformandos? Haud dubito quin ignis
sub cineribus adhuc lateat, immo in flammam erumpere possit. Sed tempus
adest! "Iam ardet
Ucalegon!" Caveamus, ne ex mora aut dissimulatione exasperetur
malum, quod postea nullo curandum ferro. Exstabit enim virus, quod confirmato
nocendi modo virtutis colendae ardorem exstinguere sataget. Caveamus,
ne virus iuventutis animo funestissimum inseratur, cui evellendo vix
demum longior etiam aetas par videbitur. Ego non mundo uniendo contradico,
ast tantum pecuniis fundito et in vacuum spirituale labenti quasi anencephalotrophia
dolenti ac mortem manu propria sibi facienti mundo, contradico huic
mundo sui interemptori voluntario: sapiens enim servit tempori, progressioni
technicae, salva tamen virtute humanitateque naturaque ambienti.
Quibus expositis spero colloquium nostrum
exspectationi esse responsurum tanta prudentiae et tanta eruditionis
editurum specimina, ut omnem participum amorem lucretur. Quo in munere
explendo exemplum praebent opera Michaelis Babits, poetae Hungari saeculo
vicesimo. Is de argumento conventui nostro optime aptabili exhortationem
hymnicam Latine scripsit, quae inscribitur Ad animositatem sapientium.
secretorum
labyrinthe
casta
mentium libido,
omnis
ignoti cupido.
Eburnea
turris vitae
nec
debilibus invitae,
periculum
dulce tutis,
fons
aeternae juventutis.
Tu
peragrans nocte pampas
in
tenebris vera lampas,
tu
perustis sole Nubis
lucis
aestuosae nubis.
Spes
simul remotis oris
desperati
viatoris
tu
viae ducens ignarum,
sola
fax scientiarum.
Artium
tu sola mater,
animus
Thyiadis ater,
magna
silvarum securis,
remedium
certe curis.
Omnis
ignoti cupido
casta
mentium libido
secretorum
labyrinthe,
ecce
hymnum, hymnum in te!
In hoc hymno coniunguntur inter se
partim artes medii aevi hymnodiae, partim aemulatio poetae Hungari cum
poesi Beaudleriana Latine composita, quod poeta Gallo-Francicus sic
suae Franciscae hymnum Latine scriptum dedicavit:
Novis te cantabo chordis.
Sic nascitur
ex partibus diversis confluctis quaedam magnificentia, quaedam excellentia,
quae maxime genuina eodem tempore aestimatur et sua iucunditate venustateque
nos omnes incantat sicut Neo-Latinitas ipsa ex elementis variis composita
artem magicam exercere potuit multis annis labentibus per saecula longaeva.
Ergo non dubito quin etiam colloquium nostrum spem de se conceptam confirmet,
nam munus adeo explebit, ut nihil in eo seu consilii, seu industriae
umquam desideretur. Nos cuncti dicimus pluris nos facere laudem, quae
a probe administrata aequitate et litteris colendis nec non studiis
scientiis provehendis humanitateque promovenda venit, quam opes longe
amplissimas et inter caeteros honore nostram eminentiam. Viam virtutum
ingressi et viam vitiorum evitantes viri mulieresque studiis Neo-Latinis
provehendis foventes contribuent viribus suis, ut mundialisatio ad meliora
ducatur. Nautas imitari oportebit, qui exorta tempestate turbatoque
caelo tantisper paululum mutant velificationem, donec ad opportunum
locum navi appellant. Idcirco accommodemus nosmet necessitatibus mundialisationis,
attamen iuribus humanis respectis dignitate hominum honorata et libertate
in domu Europaea solito more conservata paceque per orbem terrarum condita,
secus mundialisatio generi humano labem inferet et multo maximam creabit
perniciem, quod licentia effraenata tempestas est periculosissima. Cui
rei quam optime consonat illa poetae sententia:
dat veniam corvis, vexat censura
columbas,
id est: ius
educandi generale cuilicet concedendum non intellegi potest quasi permissio
ad destruendos mores et ad labefactandas virtutes et artes saeculorum,
nam in hoc est fundamentum pseudo-democratiae necnon fomes inclinationis
decadentiaeque civilisationis nostrae concutiendae concussaeque.
Initio orationis meae multitudo auditorum
corona omni laude digna est appellata. Haec vox coronam Hungariae sacram
in memoriam nostram revocat, de qua Florus Hungaricus id est Iohannes
Nad�nyi scripserat:
Gentis magnanimae radians per saecula
sidus,
clarius anne solo, clarius anne
salo:
Dum fulges gemmisque viris,
te praeside dudum
patria praesentem credidit esse
Deum.
Ex quo haud
dubie enascitur convinctio communis nostra: Dum fulget corona Neo-Latinitatis
gemmis viris virtutibus clara, patria communis nostra partim domus Europaea,
partim orbis terrarum totus pace salute et humanitate permanebit, quia
salus universorum in probe ordinata re publica mundana lex suprema erit
ut convenit ideae Antiquitatis Graeco-Latinitatis et Iudaeo-Christianitatis,
in quibus vera relucet honestas. Ea agere nos omnes oportet, quae felicitatem
generis humani conservant, ea vero fugere, quae labefactant, secus verendum
est, ne longe funestius denuo erumpat incendium vicesimo saeculo holocaustorum
diversorum aetate cognitum, quod virtutes paene universas demoliebatur.
Nos autem accipiamus consilium subtile regis Hungariae primi, Sancti
Stephani, qui filio suo olim ait: "Sis mitis, ut nunquam iustitiae
repugnes. Sis honestus, ut nunquam alicui spontaneum inferas dedecus!
" Discamus ex his, Collegae illustrissimi! Hac de re sint
animi consentientes! Ne sint inter nos ullus parricida fratris Rogerii!
Aequum enim est, ut qui imperio armisque et rebus oeconomicis praesunt
ceteris, prae aliis etiam integritate morum emineant alios tamen secum
eodem tempore adaequantes. Praestantiam igitur humanitatis Neo-Latinae
nullo modo ad inania relegendam esse existimo. Macte antico-nova virtute
quisque coronae particeps, sic itur ad astra et colloquium nostrum demum
eventu laetum observabitur.
Quam ob rem, Dominae Dominique, omnes
vires intendite, ut miserarum doctrinarum humanarum querelis adsistatis
tantoque mundialisationis malo mederi velitis sicut valetis. Impavido
pectore agite! Vituperationis plena sunt verba: "me paenitet, non
putabam". Caveamus nos omnes, ne societas consumentium et technocratarum
aequitatis limites excedere videatur! Nam multo satius est impigram
labori admovere manum, antequam occasio praeterlabatur. Non omne praemium
consistit in auro argentoque pecuniisque nummisque, sed etiam in litterarum,
artium scientiarumque colendarum delectatione, in ipsa ratione et cogitatione
logice philosophiceque linguae Latinae ope exercenda nec non in mutua
charitate facienda, quibus maximum animi utilitate rerum dominandique
libidine onerati solacium nascitur. Superest, ut alteram Herculis ipsius
faciem cognoscamus. Hercules enim non solum vir virtutibus excellens,
sed et propugnator libertatis id est liberator subditorum, opressorum,
spoliatorum submissorumque et persona comoediarum risum spectatoribus
eliciens, qui nunc homo caducus, nunc clavam tollens in scaenam provenit.
Speramus igitur Herculem Neo-Latinum nos curis sollicitudinibusque liberare
et risum lenem participibus coronae nostrae interdum evocare posse.
Hercules ridens etiam iuventutem sibi conciliare valet, nam rusticitas
cum comitate beneficiisque non minuit reverentiam, non tollit suapte
natura aestimationem.
Superest, ut praeter eas Latinitatis
virtutes, quas sub initium retuli, Vos alias quam plures orationibus
vestribus adducatis vigilantes moderatione temperantiaque servata, quod
pax prae bello optanda est et populi orbis terrarum non solum foedere
sunt coniungendi, sed etiam gravitate morum integrorum humanitatisque
thesauro. Ut haec eveniant, facite, omnem agendi rationem ad aequitatis
leges exigatis. Sic quemque nostrum ad summum dignitatis apicem evehent
virtutes litterarum artiumque comite fortuna et sic viribus unitis fundamenta
conduntur condenturque conventus de studiis Neo-Latinis colendis Budapestini
anno MMVI habendi. Ut Hieronymus ait: Romanus orbis ruit et tamen cervix
nostra erecta non flectitur. Mementote itidem: lux enim non exstinguitur,
quae communicatur lucemque haud secus, atque antea sparget, quamvis
alienam accendat facem. Plaudite! Omnes beati esse volumus, nemo miser.
Ladislaus Havas
|
